Civciv Bakım Rehberi
Civciv büyütmek, tavukçuluğa yeni başlayan hobiciler için heyecan verici ve tatmin edici bir deneyim olabilir. Bu bakım rehberi, bir civcivin yaşamının ilk altı haftasındaki temel bakım ihtiyaçlarını ana hatlarıyla belirtmek amacıyla hazırlanmıştır.
Civcivler ırklarına ve yetiştirilme amaçlarına bağlı olarak görünüş, mizaç, davranış ve hastalıklara karşı dayanıklılık açısından farklılık gösterirler.
Civcivlerin Özellikleri
Bakım Zorluğu: Başlangıç Üzeri - Orta Seviye
Ortalama Ömür: Doğru bakımla 7 yıldan fazla
Beslenme: Hepçil (Hem etçil hem otçul)
Civciv İhtiyaç Listesi
Bir civcivi mutlu ve sağlıklı tutmak için aşağıdaki temel malzemelere ihtiyacınız olacak:
• Uygun boyutta civciv büyütme kafesi (Brooder)
• Civciv yemliği
• Civciv suluğu
• Termometre
• Isıtma ekipmanı (Isıtıcı plaka veya kızılötesi ısı lambası)
• Zemin altlığı
• Tünemek için uygun boyutta tünekler
• Yüksek kaliteli civciv başlama yemi
• Talaş veya altlık malzemesi
• 15-25 watt kırmızı ampul
• Sindirim kumu (Grit)
• Ek yemler ile vitamin ve mineral takviyesi
• Toz banyosu için kap ve kum
Civciv Büyütme Ortamı ve Barınma
Doğru Civciv Kafesi Seçimi
Civcivler yaşamlarının ilk altı haftasında "brooder" yani civciv büyütme kafesi adı verilen, hava akımı olmayan (cereyansız) ve ısıtmalı bir alanda bakılmalıdır. Brooder iyi havalandırılmalı, kaçışı önleyecek şekilde güvenli olmalı ve duvarları en az 60 cm yüksekliğinde olmalıdır.
Alan İhtiyacı:
• Yeni çıkmış civcivler (0-3 hafta): Her biri için minimum 0,05 metrekare (yaklaşık 20x25 cm)
• Dört haftadan büyük civcivler: Her biri için en az 0,1 metrekare (30x30 cm)
İdeal olarak civciv sahipleri, civcivlerini barındırmak için piyasada satılan hazır brooder kafeslerini kullanmalıdır. Ancak uygun ısı ve havalandırma sağlandığı sürece büyük plastik saklama kutuları veya ahşap kafesler de kullanılabilir.
ÖNEMLİ: Civcivler dar köşelere sıkışıp üst üste yığılarak kolayca telef olabilirler. Bu nedenden ötürü yuvarlak veya köşeleri oval bir brooder kullanmak en iyisidir. Eğer karton kutu veya köşeli bir kasa kullanıyorsanız karton parçalarıyla köşeleri kapatarak civcivlerin oralara yığılmasını engelleyin.
Civciv Büyütme Kafesi Kurulumu
Brooder kafesi ısıtmalı bir garaj, kapalı balkon, bodrum katı veya evin boş bir odası gibi sıcak tutulabilen ve cereyansız bir alanda bulundurulmalıdır.
Kafesin gözetimsiz çocukların veya meraklı kedi ve köpek gibi diğer hayvanların erişemeyeceği bir yerde olduğundan emin olun. Yaklaşık altı hafta sonra civcivler tüylenme sürecini tamamlayıp büyüdüklerinde, ömürlerinin geri kalanını geçirecekleri tavuk kümesine transfer edilebilirler.
Civcivlerde Sıcaklık Yönetimi
Yeni yumurtadan çıkan civcivler vücut ısılarını kendi başlarına düzenleyemezler. Bu nedenle civcivler kümese taşınacak yaşa gelene kadar brooder sıcaklığını yakından takip etmek hayati önem taşır.
Haftalık Sıcaklık Programı
• 1. Hafta: 34°C - 35°C
• 2. Hafta: 31°C - 32°C
• 3. Hafta: 28°C - 29°C
• 4. Hafta: 25°C - 26°C
• 5. Hafta: 22°C - 23°C
• 6. Hafta: 20°C - 21°C (Oda sıcaklığı)
Her hafta sıcaklık yaklaşık 3°C düşürülmelidir.
Civciv Davranışlarından Sıcaklık Kontrolü
• Civcivler bir araya toplanıp yığılıyorsa: Ortam çok soğuk
• Civcivler ısı kaynağından uzak köşelere kaçıyorsa: Ortam çok sıcak
• Civcivler dağınık halde dolaşıp ötüyorsa: Sıcaklık ideal
Sıcaklığın ideal aralıkta kaldığından emin olmak için brooder'ı günde en az 2-3 kez termometre ile kontrol edin.
Isıtma Sistemleri
Isıtıcı Plaka (Önerilen)
Türkiye'de son yıllarda yaygınlaşan tavuk annesi veya ısıtıcı plaka sistemleri en güvenli seçenektir. Civcivler büyüdükçe plakanın yüksekliği ayarlanmalıdır. Isıtıcı plaka kullanıldığında civcivlerin karanlıkta çevrelerini görebilmeleri için geceleri 15 watt kırmızı bir ışık açık bırakılmalıdır.
Isı Lambası (Kızılötesi Ampul)
Alternatif olarak brooder üzerine kızılötesi ısı lambası takılabilir:
• Ampul Gücü: 100-150 watt kızılötesi (kırmızı) ampul
• İlk hafta konumu: Zeminden yaklaşık 40-45 cm yükseklikte
• Haftalık ayar: Her hafta lambayı 5-7 cm yukarı kaldırın
GÜVENLİK UYARISI: Isı lambalarına mutlaka termostat bağlayın. Yangın riskine karşı lambaları sağlam şekilde sabitleyin. Ampulleri her 3-4 ay kullanımdan sonra değiştirin. Kesinlikle normal akkor ampul kullanmayın.
Işıklandırma
Yetişkinlikte sağlıklı yumurta üretimini teşvik etmek için civcivlere aydınlatma programı uygulanabilir:
• Günde 8 saat ışıkla başlayın
• Her hafta 30 dakika artırın
• 14-16 saat günlük aydınlatmaya ulaşana kadar devam edin
Altlık Malzemesi Seçimi
Brooder tabanı en az 5-7 cm kalınlığında emici bir altlıkla kaplanmalıdır.
Uygun Altlık Malzemeleri:
• Çam talaşı (En yaygın ve ekonomik)
• Kavak talaşı
• Kağıt altlık (Ticari ürünler)
• Kenevir kırıntısı
UYARI: Sedir ağacı talaşı kesinlikle kullanılmamalıdır! İçerdiği aromatik yağlar civcivlerin solunum sistemini tahriş eder.
İlk Günler İçin Özel Uygulama
Yeni çıkan civcivlere altlık ile yemi ayırt etmeyi öğretmek için ilk 1-2 gün altlığın üzerine gazete kağıdı veya kraft kağıdı serin. Gazetenin üzerine civciv yemi serpin. Civcivler yemliği bulduktan sonra gazeteyi kaldırın (en geç 3. gün).
DİKKAT: Plymouth Rock ve Brahma gibi ağır ırklarda gazete sadece ilk gün kullanılmalı. Aksi halde kaygan zemin bacak problemlerine yol açar.
Yemlik ve Suluk Yerleşimi
Yemlik
• Civcivlere özel civciv yemliği kullanın
• Her civciv için yaklaşık 6-8 cm yemlik alanı bırakın
• Yemliği zeminden 3-5 cm yükseltin (dışkı karışmasını önler)
• Günde en az 1 kez kontrol edin ve temizleyin
Suluk
• Civciv suluğu (damacana tipi veya askılı tip) kullanın
• Asla kase veya tabak kullanmayın, civcivler düşüp boğulabilir
• Suyu günde 2-3 kez yenileyin
• Her gün sulukları ılık suyla yıkayın
İlk Gün İpucu: Civcivler eve geldiğinde gagalarını nazikçe suya değdirerek suyun yerini öğretebilirsiniz.
Tünek Kullanımı
• Civcivler 3 haftalıkken tünemeye başlayabilir
• Her civciv için 8-10 cm tünek alanı bırakın
• Tüneği zeminden 10-15 cm yükseklikte konumlandırın
• 2-3 cm kalınlığında düz tahta veya yuvarlak sırık kullanın
Temizlik ve Hijyen
Günlük Bakım: Noktasal temizlik (ıslak/kirli altlık ve dışkı temizliği), her gün taze altlık ekleme, yemlik ve suluk temizliği, sıcaklık ve genel durum kontrolü yapılmalıdır.
Kapsamlı Temizlik (Ayda 1 veya Grup Değişiminde):
• Civcivleri geçici güvenli bir alana alın
• Elektrik bağlantılarını kapatın
• Eski altlığı ve tüm kirli malzemeleri çıkarın
• Brooder'ı ve tüm ekipmanları %2-3 çamaşır suyu çözeltisi ile yıkayın
• Temizlik maddesini yüzeyde en az 10 dakika bekletin
• Bol suyla durulayın (kalıntı kalmamalı)
• Her şeyin tamamen kurumasını bekleyin
• Yeni altlık koyun ve civcivleri geri alın
Civciv Beslenmesi ve Yem Seçimi
Civciv Başlama Yemi
İlk 4-6 hafta boyunca civcivlere özel üretilmiş civciv başlama yemi verilmelidir.
Yem Özellikleri:
• Ham protein: %20-24
• Metabolik enerji: 2900-3100 kcal/kg
• Vitamin ve mineral takviyeli
• Parçacık boyutu: Kırma veya minik taneli
• Türkiye'de Yaygın Markalar: Korkmazlar, Billur, Trakya Yem, Agromey
6. Haftadan Sonra
Büyütme yemi (6-16 hafta): Ham protein %16-18, parçacık boyutu kırma veya pelet olmalıdır.
18. haftadan itibaren: Yumurtacı tavuklar için %16-17 proteinli yumurtacı yemi, et tavukları için besi yemi kullanılmalıdır.
Sindirim Kumu (Grit)
Civcivler başlama yemi dışında herhangi bir şey (sebze, meyve, tahıl) yemeye başladığında sindirim kumu (grit) verilmelidir.
Kullanım: Her 1 kg yeme 1 yemek kaşığı kumtaşı karıştırın veya ayrı bir kapta serbest tüketim için sunun. İnce taneli grit kullanın (kaba taneli tavuk griti değil).
Ek Yemler ve Atıştırmalıklar
Günlük diyetin en fazla %5-10'u kadar verilebilir.
Güvenli Olanlar:
• Haşlanmış yumurta (ince kıyılmış)
• Marul, ıspanak, maydanoz
• Salatalık, kabak
• Domates (az miktarda)
• Mısır (haşlanmış, küçük taneler)
• Un kurdu (protein kaynağı)
ASLA VERMEYİN:
• Avokado (zehirli)
• Çikolata ve kakao
• Soğan ve sarımsak (fazla miktarda)
• Çürük veya küflü yiyecekler
• Çok tuzlu yemekler
• Çiğ fasulye
• Meyve çekirdekleri
Su
Her zaman taze ve temiz su bulundurun. Su sıcaklığı ılık (oda sıcaklığı) olmalıdır. Yazın su daha sık değiştirilmelidir. Suya antibiyotik veya vitamin ilavesi veteriner önerisi ile yapılmalıdır.
Toz Banyosu
Civcivler 2-3 haftalıkken toz banyosu yapmaya başlarlar. Bu doğal davranış tüy temizliğini sağlar, parazitleri uzaklaştırır ve deriye hava almasını kolaylaştırır.
Toz Banyosu Hazırlama: Sığ bir kap (20-30 cm çapında, 10 cm derinliğinde) içine ince kum, kül veya diyatomit toprağı karışımı koyun. Haftada 2-3 kez 2-3 saat süreyle sunun.
Civcivleri Dışarı Çıkarma
4 haftalıktan sonra hava koşulları uygunsa civcivler dışarı çıkarılabilir.
• Hava sıcaklığı: En az 20°C
• Süre: İlk çıkışlar 15-30 dakika
• Gözetim: Kesinlikle gözetim altında
• Yer: Temiz çimen, gölgeli alan
• Koruma: Kedi, köpek ve yırtıcı kuşlara karşı dikkatli olun
Civciv Sağlığı ve Veteriner Bakımı
Sağlıklı Civciv Belirtileri
• Canlı, aktif, düzenli ötüyor
• Parlak, temiz gözler
• Temiz burun delikleri
• Düzgün kapanan simetrik gaga
• Düzenli, yumuşak tüyler
• Normal kıvamlı dışkı (kahverengi-yeşilimsi)
• Temiz ve kuru popo bölgesi
• İyi iştah ve düzenli su tüketimi
Acil Veteriner Gerektiren Durumlar
Aşağıdaki durumlarda hemen veterinere başvurun:
• Gözlerde akıntı, şişlik veya kapalı gözler
• Hırıltılı solunum, ağızdan nefes alma
• Gaga kırığı veya deformasyonu
• Topallama, kanadı aşağı sarkması
• Popo çevresinde ıslak, yapışmış dışkı
• Kanlı, sulu veya çok koyu renkli dışkı
• Kusma ve iştahsızlık
• Uzun süre sessizlik ve hareketsizlik
• Başın yana eğik durması
• Sıcaklığa rağmen üşüme ve titreme
Yaygın Civciv Hastalıkları
1. Popo Tıkanması (Pasting Up)
Belirtiler: Popo etrafında kurumuş dışkı
Tedavi: Ilık suyla nazikçe temizleme
Önlem: Stres azaltma, uygun sıcaklık
2. Koksidiyoz
Belirtiler: Kanlı ishal, halsizlik, iştahsızlık
Önlem: Hijyen, koksidiyozlu yem kullanımı
Tedavi: Veteriner ilaç tedavisi
3. Solunum Yolu Enfeksiyonları
Belirtiler: Hapşırma, öksürük, göz-burun akıntısı
Önlem: Cereyandan koruma, uygun havalandırma
4. Marek Hastalığı
Önlem: Sadece aşılı civciv alın
Tedavisi yoktur, koruyucu aşı çok önemlidir
5. Bacak Problemleri
Nedenler: Kaygan zemin, vitamin eksikliği
Önlem: Uygun altlık, vitamin takviyesi
Aşılama Programı
Türkiye'de tavuk aşılama programı genellikle şu şekildedir:
• 1. gün: Marek hastalığı (kuluçkahanede yapılır)
• 7-10. gün: Newcastle + Bronşit (içme suyu)
• 21-28. gün: Gumboro (içme suyu)
• 42-49. gün: Newcastle + Bronşit (takviye)
Not: Aşılama programı veteriner hekim tavsiyesi ile belirlenmelidir.
Önemli Hatırlatmalar
• Hijyen her şeydir, temiz ortam sağlıklı civciv demektir.
• Sıcaklık kontrolü kritiktir, günde birkaç kez kontrol edin.
• Taze su ve kaliteli yem vazgeçilmezdir.
• Stres minimuma indirilmeli, gürültü ve ani hareketlerden kaçının.
• Her civciv farklıdır, gelişim hızları değişkenlik gösterebilir.
• Hasta civcivi hemen ayırın, bulaşıcı hastalık riskini azaltır.
• Güvenilir satıcıdan alın, aşılı ve sağlıklı civciv tercih edin.